Jakie choroby przenoszą kleszcze? Dlaczego warto chronić przed kleszczami siebie i zwierzęta domowe

Kleszcze to nie tylko uciążliwe pasożyty, ale także groźni nosiciele chorób, które zagrażają zarówno ludziom, jak i zwierzętom. Wraz z nadejściem cieplejszych miesięcy zwiększa się ryzyko ukąszeń, nie tylko w lesie, ale też w miejskich parkach czy przydomowych ogródkach. Warto więc wiedzieć, jakie choroby przenoszą kleszcze, jak je rozpoznać i kiedy nie zwlekać z wizytą u lekarza lub weterynarza. Sprawdź, jakie choroby przenoszą kleszcze i dlaczego warto chronić przed nimi siebie oraz swoje zwierzaki domowe.

Czy wszystkie kleszcze przenoszą choroby? Fakty i mity

Wielu właścicieli zwierząt domowych zastanawia się, czy każde ugryzienie kleszcza musi oznaczać ryzyko zachorowania. Faktem jest, że nie wszystkie kleszcze są nosicielami groźnych patogenów. Jednak nie da się ocenić „na oko”, czy dany osobnik jest zakażony, dlatego każde ukąszenie kleszcza powinno być traktowane z ostrożnością. Nawet jeśli kleszcz w skórze zostanie usunięty szybko, istnieje ryzyko, że zdążył wprowadzić do organizmu zarazki powodujące choroby bakteryjne, wirusowe lub pasożytnicze.

Niektóre gatunki, jak np. kleszcz afrykański, są znane z przenoszenia wyjątkowo groźnych patogenów, takich jak wirus gorączki krwotocznej. Choć w Polsce ten konkretny gatunek nie występuje naturalnie, zmiany klimatyczne i migracje zwierząt zwiększają ryzyko jego pojawienia się. W efekcie skutki nawet pojedynczego ugryzienia mogą być bardzo poważne.

Czy kleszcze przenoszą choroby na psy, koty i inne zwierzęta domowe?

Kleszcze mogą przenosić groźne choroby nie tylko na ludzi, ale również na psy i inne zwierzęta. Atakują bez względu na gatunek żywiciela – interesuje je tylko dostęp do krwi, a infekcja bakteryjna może pojawić się zarówno u ludzi, jak i u zwierząt domowych.

Choć dla niektórych może to być zaskoczeniem, koty także są zagrożone chorobami przenoszonymi przez kleszcze, choć zachorowalność jest u nich niższa niż u psów. U kotów najczęściej odnotowuje się hemobartonelozę (mykoplazmozę), która może prowadzić do anemii i osłabienia. Dlatego tak ważne jest, aby regularnie kontrolować sierść wszystkich zwierzaków i stosować środki ochronne – bez względu na to, czy są to psy, koty, króliki czy fretki. Każde z nich może stać się ofiarą pasożyta, a choroby, które przenoszą kleszcze, mogą mieć bardzo poważne konsekwencje.

Jakie choroby przenoszą kleszcze – lista najgroźniejszych zakażeń

Choć kleszcze wyglądają niepozornie, mogą być nosicielami bardzo niebezpiecznych patogenów – zarówno bakteryjnych, wirusowych, jak i pasożytniczych. Zarażenie może nastąpić już po kilkunastu minutach od ukąszenia, a objawy bywają niespecyficzne i trudne do zdiagnozowania bez specjalistycznych badań. Jakie choroby przenoszą kleszcze? Poniżej przedstawiamy najczęstsze i najgroźniejsze zakażenia, które mogą dotknąć zarówno ludzi, jak i zwierzęta domowe – w tym psy i koty. Warto znać objawy każdej z nich, by szybko zareagować i wdrożyć leczenie.

Borelioza – najczęstsza choroba odkleszczowa u ludzi i zwierząt

Borelioza to jedna z najbardziej znanych i zarazem najczęstszych chorób przenoszonych przez kleszcze. Wywoływana jest przez bakterie z rodzaju Borrelia, które przedostają się do organizmu człowieka lub zwierzęcia w wyniku ugryzienia kleszcza. Choć najczęściej kojarzona jest z ludźmi, może dotyczyć także psów, a w rzadkich przypadkach również kotów. Ryzyko zakażenia wzrasta, jeśli kleszcz pozostaje w skórze przez dłuższy czas – dlatego tak ważne jest jego szybkie usunięcie.

Jednym z charakterystycznych objawów choroby jest rumień po kleszczu, czyli zmiana skórna pojawiająca się w miejscu ukąszenia. Może mieć postać czerwonego pierścienia z przejaśnieniem w środku – tzw. rumień wędrujący – i pojawia się zwykle w ciągu 3–30 dni po ugryzieniu. Jednak nie zawsze występuje, co może opóźnić diagnozę. Inne objawy boreliozy to zmęczenie, bóle mięśni i stawów, gorączka, a w zaawansowanych przypadkach – problemy neurologiczne i kardiologiczne.

Leczenie boreliozy opiera się na antybiotykoterapii i przynosi dobre rezultaty, jeśli zostanie wdrożone odpowiednio wcześnie. Niestety, nieleczona borelioza może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych – zarówno u ludzi, jak i zwierząt.

Kleszczowe zapalenie mózgu – objawy, przebieg i profilaktyka

Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) to wirusowa choroba układu nerwowego, a do zakażenia może dojść już po kilku minutach kontaktu z pasożytem. Choć KZM nie występuje u zwierząt domowych w takiej postaci jak u ludzi, jego obecność w środowisku stanowi poważne zagrożenie zdrowotne, zwłaszcza na terenach endemicznych, takich jak północno-wschodnia Polska.

Objawy kleszczowego zapalenia mózgu najczęściej pojawiają się w dwóch fazach. W pierwszej występują symptomy grypopodobne: gorączka, bóle mięśni, głowy i ogólne osłabienie. Po kilkudniowej poprawie u części chorych rozwija się druga, znacznie groźniejsza faza neurologiczna – zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu lub rdzenia kręgowego. Skutki mogą być poważne: zaburzenia koncentracji, niedowłady, a nawet trwałe uszkodzenia układu nerwowego.

Nie istnieje skuteczne leczenie przyczynowe KZM – terapia ogranicza się do łagodzenia objawów i wspomagania organizmu w walce z wirusem. W ciężkich przypadkach konieczna bywa hospitalizacja. Co więcej, objawy po latach mogą się utrzymywać lub nawracać, prowadząc do przewlekłych problemów neurologicznych, takich jak zaburzenia pamięci czy koncentracji.

Babeszjoza – groźna choroba przenoszona przez kleszcze u psów

Babeszjoza to jedna z najniebezpieczniejszych chorób odkleszczowych, która dotyka głównie psy. Do zakażenia dochodzi w wyniku ugryzienia kleszcza, a konkretnie przez pasożyta Babesia canis, który przedostaje się do krwiobiegu czworonoga. Choć wczesne wykrycie i leczenie może uratować życie psa, wiele przypadków kończy się tragicznie, szczególnie gdy kleszcz w skórze pozostaje niezauważony przez dłuższy czas lub choroba rozwija się bez wyraźnych objawów.

Wbrew pozorom, babeszjoza nie należy do chorób bakteryjnych, ale pasożytniczych – pasożyt niszczy czerwone krwinki, prowadząc do anemii i silnych zaburzeń pracy narządów wewnętrznych. Mimo to jej przebieg może przypominać infekcję bakteryjną, a pierwsze objawy to najczęściej wysoka gorączka, osłabienie, brak apetytu, ciemny mocz i apatia. W zaawansowanym stadium pojawiają się problemy neurologiczne, żółtaczka, a nawet niewydolność nerek.

Leczenie babeszjozy polega na podaniu specjalistycznych leków przeciwpasożytniczych oraz wsparciu organizmu – często konieczna jest kroplówka, leki przeciwgorączkowe i suplementacja. Szybka diagnoza zwiększa szanse na powrót do zdrowia, jednak niektóre skutki choroby, jak osłabienie odporności czy problemy z nerkami, mogą się utrzymywać przez długi czas.

Anaplazmoza, riketsjoza i inne choroby, które mogą zaskoczyć

Ugryzienie kleszcza może prowadzić także do innych, mniej znanych, ale równie groźnych schorzeń. Wśród nich warto wymienić anaplazmozę i riketsjozę – choroby wywoływane przez bakterie, które atakują układ odpornościowy oraz komórki krwi. Każda z nich może prowadzić do poważnej infekcji bakteryjnej, a przez to zagrażać zdrowiu ludzi i zwierząt, w tym psów i kotów.

Objawy anaplazmozy są często niespecyficzne – to między innymi gorączka, brak apetytu, osłabienie, bóle mięśni i stawów, powiększone węzły chłonne, a czasem również problemy neurologiczne. U psów zdarza się krwawienie z dziąseł, siniaki oraz wymioty. Z kolei riketsjoza, nazywana też gorączką plamistą, objawia się wysypką, bólami mięśni, wysoką gorączką i zaburzeniami pracy narządów wewnętrznych. Obie choroby mogą przebiegać bezobjawowo przez dłuższy czas, dlatego niekiedy wykrywane są dopiero wtedy, gdy pojawią się poważne skutki zakażenia.

Na szczęście, w przeciwieństwie do chorób wirusowych, obie jednostki mają dobrze opracowane schematy leczenia. Podstawą jest szybkie wdrożenie antybiotykoterapii – najlepiej w momencie pojawienia się pierwszych podejrzeń. Im wcześniej zareagujemy, tym większa szansa na pełne wyzdrowienie i uniknięcie powikłań.

Objawy chorób odkleszczowych – kiedy zgłosić się do lekarza lub weterynarza?

W przypadku chorób odkleszczowych czas reakcji ma ogromne znaczenie. Już samo ugryzienie kleszcza powinno skłonić do czujnej obserwacji organizmu – zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. Jednym z pierwszych sygnałów ostrzegawczych może być rumień po kleszczu, który często pojawia się w miejscu ukąszenia. To jasny znak, że organizm może już reagować na zakażenie i trzeba niezwłocznie zgłosić się do lekarza.

U psów lub kotów obecność kleszcza w skórze także wymaga uwagi. Nawet jeśli pasożyt zostanie szybko usunięty, może dojść do zakażenia. Warto obserwować zwierzę przez kilka dni po ukąszeniu kleszcza – niepokojące objawy to m.in. apatia, gorączka, brak apetytu, zmiana zachowania lub koloru moczu. W takiej sytuacji konieczna jest wizyta u weterynarza, który przeprowadzi badania i w razie potrzeby wdroży odpowiednie leczenie.

Jak wygląda miejsce po ugryzieniu zakażonego kleszcza?

Ugryzienie kleszcza często nie powoduje bólu ani swędzenia, przez co wiele osób i opiekunów zwierząt nie zauważa go od razu. Miejsce wkłucia może początkowo wyglądać jak niewielkie zaczerwienienie lub mały strupek, szczególnie jeśli kleszcz w skórze był obecny tylko przez krótki czas. Jednak w przypadku zakażonego kleszcza, który przenosi patogeny, zmiany skórne mogą być bardziej wyraźne i charakterystyczne.

Jednym z najbardziej rozpoznawalnych objawów jest rumień wędrujący – czyli zaczerwienienie, które pojawia się kilka dni po ukąszeniu kleszcza i z czasem rozszerza się na obwodzie, pozostawiając jaśniejszy środek. To znak ostrzegawczy wskazujący na możliwość zakażenia boreliozą. Warto jednak wiedzieć, że rumień nie pojawia się u każdego zakażonego – jego brak nie wyklucza choroby.

W przypadku zwierząt, takich jak psy czy koty, kleszcz w skórze może pozostawić po sobie lekką opuchliznę, zaczerwienienie lub niewielkie zgrubienie. Jeśli miejsce po ukąszeniu kleszcza jest bolesne, mocno opuchnięte, zaczyna sączyć się z niego ropa lub nie goi się przez kilka dni, konieczna jest konsultacja z lekarzem lub weterynarzem.

Profilaktyka chorób odkleszczowych – jak się chronić przed kleszczami?

Najskuteczniejszym sposobem na uniknięcie chorób przenoszonych przez kleszcze jest profilaktyka – zarówno u ludzi, jak i u zwierząt domowych. Każdy spacer po parku, lesie czy łące niesie ze sobą ryzyko kontaktu z tymi groźnymi pasożytami. Dlatego warto pamiętać o odpowiednim ubiorze (długie rękawy, nogawki, jasne ubrania) i stosowaniu środków odstraszających kleszcze dostępnych w aptekach. Po powrocie do domu należy zawsze dokładnie obejrzeć ciało – szczególnie w miejscach, gdzie skóra jest cienka i dobrze ukrwiona.

W przypadku zwierząt domowych, takich jak psy i koty, profilaktyka powinna być prowadzona przez cały sezon aktywności kleszczy – czyli od wczesnej wiosny do późnej jesieni, a przy łagodnej zimie nawet dłużej. Preparaty na kleszcze dla psa, takie jak krople spot-on, tabletki czy obroże, zapewniają skuteczną ochronę przed ukąszeniami. Ich działanie odstrasza pasożyty lub powoduje ich śmierć przed przeniesieniem patogenów.

Dla kotów również dostępne są skuteczne środki ochrony – preparaty na pasożyty i kleszcze dla kota mają formę kropli nakładanych na kark lub specjalnych obroży. Choć koty są z reguły mniej narażone niż psy, szczególnie jeśli nie wychodzą z domu, to i tak warto zabezpieczać także te, które mają dostęp do ogrodu, tarasu czy trawy. Ochrona przed kleszczami to nie tylko komfort pupila, ale przede wszystkim skuteczna tarcza przed groźnymi chorobami.